بیماری دیسک کمر یا به صورت علمی‌تر فتق دیسک بین‌مهره‌ای، یکی از عوارض نسبتا شایع ستون فقرات است که در اثر بیرون‌زدگی مایع داخلی دیسک از حلقه‌ خارجی آن و فتق دیسک بین‌مهره‌ای به وجود می‌آید و افراد مبتلا را دچار مشکل می‌کند. بر خلاف تصور عوام، تنها راه درمان دیسک کمر انجام عمل جراحی نیست و تیم‌درمانی مرکز ارتوپدی بیشتر بیماران مبتلا به دیسک کمر را با روش‌های کم‌تهاجمی و کم‌خطر مداوا می کنند.

دیسک کمر چیست؟

قبل از آشنایی با دیسک کمر و درمان آن ابتدا باید به خوبی با ساختمان ستون فقرات آشنا شوید و سپس به موضوع دیسک کمر بپردازیم. ستون مهره‌ ها، محور مرکزی بدن را تشکیل داده و از قاعدهی جمجمه شروع می‌شود و در تمامی طول گردن و طول تنه امتداد دارد. در کودکان تعداد مهره‌های ستون فقرات، ۳۳ عدد است اما در افراد بالغ پنج تای ما قبل آخر بهم جوش خورده و استخوان خاجی را تشکیل می‌دهند و ۴ مهره ی آخر نیز به‌هم جوش خورده، استخوان دنبالچه را به‌وجود می‌آورند؛ بنابراین، تعداد مهره‌های ستون فقرات در افراد بالغ به ۲۴ قطعه کاهش می‌یابد.

از ۲۴ مهره ی آزاد، ۷ عدد مهره‌های گردن، ۱۲ عدد مهره‌های پشتی و ۵ عدد مهره‌های کمر را تشکیل می‌دهند. مهره‌هایی که درساختار قفسه سینه شرکت دارند. مجموع سوراخ‌های مهره‌ای، مجرای مهره‌ای نامیده می‌شود که در آن نخاع جای دارد.

همه‌ی این مهره‌ها توسط یک دیسک محافظت می‌شوند. دیسک، این مهره‌ها را در برابر شوک‌های ناشی از فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، بلند‌کردن اجسام سنگین و چرخش‌های ناگهانی بدن، محافظت می‌کند. اگر دچار دردکمر باشید، حتما این جمله را از اطرافیان خود شنیده‌اید که می‌گویند: «دیسک کمر است» اما به جرات هرگز نمی توان گفت که هر کمر دردی دیسک کمر است هرچند شایع ترین علت کمردرد در جوامع مختلف فتق دیسک یا دیسک کمر است که بیش از ۹۰ درصد علل کمردردها را تشکیل می دهد. و عمدتاً در سنین ۳۵ تا ۵۵ سالگی رخ می دهد که البته تشخیص ان نیازمند شناخت بهتر دیسک است .دیسکهای محافظ، شامل دو بخش هستند : یک بخش نرم و ژلاتینی داخلی و یک حلقه‌ی سخت خارجی. انواع آسیب‌ها یا ضعف ستون فقرات می‌تواند باعث بیرون‌زدگی مایع داخلی از حلقه‌ی خارجی آن شده و این بیرون زدگی باعث درگیر شدن اعصاب کناری و احساس درد شدید بیمار در ناحیه کمر می شود. این عارضه معمولا موجب ضعف عملکرد دیسک و فتق دیسک بین مهره‌ای شده که در اصطلاح عامیانه به‌عنوان دیسک کمر شناخته می‌شود اما در واقع بیرون‌زدگی دیسک کمر یا ضعیف شدن آن است که ستون فقرات را دچار مشکل می‌کند و معمولا دردناک و ناراحت‌کننده خواهد بود. در صورتی‌که دیسک آن‌چنان ضعیف شود که به اعصاب نخاعی فشار وارد کند، فرد ممکن است، بی‌حسی یا درد را در امتداد عصب مبتلا، تجربه کند. و نهایتا درتعدادی از موارد فرد بیمار ناچار است برای برداشتن قسمتی از دیسک یا ترمیم آن، از جراحی های ستون فقرات و دیسک استفاده کنند .

علائم دیسک کمر

دیسک کمر معمولا با علایم زیر همراه است:

• درد و بی‌حسی، اغلب در یک سمت بدن؛

• دردی که به دست یا پا هم کشیده می‌شود؛

• دردی که شب‌ها یا با انجام حرکات خاص شدت می‌گیرد؛

• دردی که بعد از نشستن یا بلند شدن بیشتر می‌شود؛

• دردی که بعد از پیاده‌روی‌های کوتاه به وجود می‌آید؛

• ضعف عضلانی غیرقابل توصیف؛

• مورمور شدن، درد یا سوزش در مناطق آسیب‌دیده.

به چه پزشک متخصصی مراجعه کنیم؟

گرچه به نظر می‌رسد که ریشه‌یابی درد کمر و ستون فقرات باید از سوی پزشک متخصص ارتوپد صورت بگیرد، اما باید بدانید که در کنار متخصصان ارتوپد، جراحان مغز و اعصاب نیز در زمینه مشکلات ستون فقرات فعالیت می‌کنند.

البته ارتوپدها بیشتر به تشخیص و درمان انحرافات ستون فقرات به همراه درمان بیماری‌های دیسک و تومورهای ناحیه کمر و ستون فقرات می‌پردازند.

چه درمانی لازم است؟

اولین و مهم‌ترین گام در درمان مبتلایان به دیسک کمر، استراحت است که در روزهای اول به صورت مطلق بوده و بهتر است بیمار هیچ نوع حرکتی نداشته باشد. اما در روزهای بعدی به صورت نسبی به معنی حرکات محدود در منزل است.

دارو درمانی جزء مهمی از درمان این بیماران است. برخلاف آنچه تصور می‌شود تجویز دارو فقط برای کنترل درد نیست گرچه کنترل درد هم از اهمیت زیادی برخوردار است، ولی داروهای مورد استفاده در واقع، کاهش التهاب موضعی در ناحیه دیسک و عصب مجاور آن را هدف قرار می‌دهد و به دنبال آن درد بیمار هم کاهش می‌یابد.

بعد از درمان اولیه و بهبود نسبی علائم، از روش های فیزیوتراپی، آب درمانی و ورزش برای تکمیل درمان و جلوگیری از بازگشت درد استفاده می‌شود.